Utwór prawdopodobnie powstał w XI wieku, najstarszy zachowany rękopis jest datowany na rok 1170. Wydarzenia z pieśni są literackim przedstawieniem prawdziwej historii. Roland istniał naprawdę i był hrabią, a także rycerzem cesarza Karola Wielkiego ( który także jest autentyczną postacią ). To tyle jeżeli chodzi o fakty, reszta jest już tworem autora.
Dla epoki średniowiecza charakterystyczne są opowieści o bohaterskich rycerzach więc Pieśń o Rolandzie doskonale wpisuje się w kanon pieśni o czynie czyli chansons de gestes. Roland został przedstawiony jako rycerz idealny, doskonały.
Tytuł zawiera słowo 'pieśń’. Tak w średniowieczu nazywano utwory o tematyce miłosnej i rycerskiej, które zawierały zarówno elementy prawdziwe jak i fikcyjne. Cechy charakterystyczne pieśni rycerskiej to poważny, patetyczny nastrój i wyolbrzymienie i wyidealizowanie cech i dokonań bohatera.
Narratorem jest minstrel czyli śpiewak, poeta, który opowiadał ciekawe historie na rycerskich zamkach. Jest to narrator wszechwiedzący, a o wydarzeniach z przeszłości opowiada w czasie teraźniejszym. Narrator posługuje się zazwyczaj krótkimi, urywanymi zdaniami, dzięki czemu tekst zawiera duży ładunek emocjonalny. Często przytacza też wypowiedzi bohaterów.
Fabuła opisuję walkę sił Karola Wielkiego z saracenami, w której udział bierze Roland. Przewaga saracenów jest duża i są oni skazani na porażkę jednak rycerski honor nie pozwala Rolandowi wezwać posiłków. Kiedy porażka była już przesądzona Roland zdecydował się na zadęcie w róg w celu wezwania wsparcia tak mocno, aż z wysiłku pękły mu skronie. Gdy jest już na skraju śmierci, wdrapuje się ostatkiem sił na wzgórze, aby być bliżej boga, kładzie obok siebie róg, niszczy swój miecz Durendal i kieruje swą twarz w stronę Hiszpanii na znak symbolicznego triumfu. Na samym końcu wyciąga do nieba rękawice, a aniołowie zabierają jego duszę do nieba.